Moet je koelen bij een acute blessure, of niet?

Iemand gaat door zijn enkel en het eerste wat we doen is koelen. Er wordt een ice pack gehaald of iemand komt aanrennen met coldspray. Maar doen we hier goed aan, of is het een gewoonte geworden? Je raadt het antwoord al: het is een gewoonte geworden die niet altijd goed blijkt te zijn.

Waarom koelen we?

Elke hulpverlener of verzorger is opgeleid met het RICE principe van Dr. Gave Mirkin: Rust, Ijs, Compressie en Elevatie. Koelen bij blessures zou de pijn en zwelling verminderen, de ontstekingsreactie dempen en verergering van klachten voorkomen. De zwelling zou de weefsels ‘weker’ maken en daardoor kwetsbaarder. Echter blijkt uit verschillende studies dat dit niet allemaal klopt.

Wat blijkt uit de nieuwste onderzoeken?

In 2014 komt Dr Gave Mirkin terug op zijn principe en blijkt uit zijn onderzoeken dat direct koelen juist kan zorgen voor een vertraagd herstel. Wanneer er een blessure optreedt, ontstaat er een ontstekingsreactie. Deze reactie is nodig zodat beschadigd weefsel kan worden opgeruimd en zodat er nieuw weefsel kan worden gemaakt. Daarnaast zorgt zwelling er voor dat een gewricht minder goed kan bewegen en dus ook rust krijgt.

Ijs aanbrengen op acute blessures kan dus op lange termijn juist slecht zijn omdat we noodzakelijke processen tegenwerken die nodig zijn voor het herstel. Heel simpel gezegd: het is een heel mooi beschermingsmechanisme, dus waarom zouden we dit proces tegen willen werken?

Wanneer kan koelen wel zinvol zijn?

Nu hoeft de ice pack niet direct de prullenbak in, want er zijn ook situaties waarin koelen kan helpen. Bij hele ernstige ongelukken kan te veel, en langdurige zwelling, zorgen voor een vertraagd herstel. Zo kan de pijn toenemen, de druk op weefsel toenemen, spierfunctie afnemen en kan zwelling de bewegelijkheid tegenwerken. Er kan dan worden gekoeld om de ernst van de zwelling te beperken, maar niet om het tegen te gaan.
Daarnaast kan koelen ook worden gebruikt voor tijdelijke pijnvermindering.  Dat is waarom ze bij verschillende sporten bijvoorbeeld werken met een coldspray. Het zorgt, naast een placebo effect, ook voor tijdelijke pijnvermindering doordat het de huid koelt. Dieper dan de huid komt het niet. Hierdoor zijn sporters vaak in staat om door te spelen met minder pijn. De vraag is of dit verstandig is, omdat we juist pijn voelen ter bescherming. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat koelen zowel een nadelig effect heeft op het herstel, als op de sportprestatie. Kou zorgt namelijk voor een afname van de doorbloeding, van de snelheid van de zenuwgeleiding en van de activiteit van de sensoren in de spieren.

Wat wel te doen bij acute blessures?

 

• Beoordeel de ernst: Indien er bijvoorbeeld direct sprake is van veel zwelling, verkleuring of wanneer het niet mogelijk is om te bewegen of te belasten, is het verstandig om een arts of de spoedeisende hulp te raadplegen.
• Beschermen: luister goed naar je lichaam en de pijngrens. Soms is het bijvoorbeeld nodig om tijdelijk met krukken te lopen. Daarnaast kan tape of een drukverband helpen ter ondersteuning.
  
• Bewegen: bewegen binnen de pijngrens is het beste wat je kunt doen. Vroeger was het ‘rusten’. Uiteraard is het belangrijk om te luisteren naar de pijngrens. Maar volledige rust is erg nadelig voor het herstel. Daarom is het onderdeel ‘rust’ uit het RICE principe ook vervangen door ‘optimale belasting’, oftewel: zo veel mogelijk bewegen binnen de pijngrens. Het stimuleert de bloedsomloop en bevordert de processen die belangrijk zijn voor het herstel. Indien belasten niet mogelijk is, beweeg dan onbelast. Bijvoorbeeld door je voet van je af en naar je toe bewegen, zonder dat er druk op komt te staan.
  
• Pijnmedicatie: neem eventueel een paracetemol tegen de pijn, maar gebruik geen NSAID’s direct na het trauma zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac.
• Elevatie*: leg bijv. het been omhoog. Doe dit niet de hele dag, want dat heeft juist een nadelig effect. Maar wissel het af met het bewegen. Het kan prettig zijn tegen de zwelling en pijn.
• Compressie*: leg indien nodig een drukverband aan. Dit kan helpen tegen de zwelling, pijn en biedt ondersteuning. Laat het maximaal 3 tot 5 dagen om. Als het zonder drukverband gaat, wordt geadviseerd om het drukverband er zo snel mogelijk af te laten en vrij te bewegen.